Şu günlerde dünyada bir ilk daha yaşandı. Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ilk kez laboratuvarda yetiştirilen yapay ete “sağlıklıdır” onayı verdi. Ajans Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Upside Foods tarafından yapılan “kültürlü tavuk” ürününün yenmesinin güvenli olduğunu söyledi.
California merkezli Berkeley şirketinin CEO’su ve kurucusu Uma Valeti yaptığı açıklamada, “Bu, gıda tarihinde bir dönüm noktasıdır” dedi. Benzer besin değerlerini içerdiğini söyleyen Valeti, “ABD’li tüketiciler yakında doğrudan hayvan hücrelerinden yetiştirilen lezzetli etleri yeme şansına sahip olacaklar.“
Ajans, Upside Foods’un tavuğunu yemek için güvenli bulsa da, ürünün satılması onaylanmadı. Upside’ın ürününü piyasaya sürmesinin önündeki diğer engeller arasında ABD Tarım Bakanlığı’nın Gıda Güvenliği ve Teftiş Servisi yer alıyor.
İçindekiler
Hayvan hücreleri, yapay et’e dönüştürülüyor:
Uma Valeti, ‘kültürlü et yetiştirme şirketi’ olan Upside’ı 2015 yılında Kaliforniya’da kurmuştu. Şirkette çalışan bilim insanları, 7 yıllık bir araştırma ve geliştirme sürecinin ardından 2022 yılında amacına ulaştı ve hiçbir hayvanı öldürmeden, sadece iğne biyopsisi ile hücrelerini alarak laboratuvarda et üretmeyi başardılar. Bilim insanları, iğne biyopsisi ile aldıkları hayvan hücrelerini besin değeri yüksek maddelerle besleyerek çoğalmalarını sağlıyorlar. Hücreler çoğaldıkça da birer ‘kültürlü ete’ dönüşüyorlar.
Yılda 22 tondan fazla üretilebilecek yapay et’in satışı için tek bir engel kaldı:
Her ne kadar FDA şu anda bu yapay et’in (kültürlü et) yenilebilir olduğuna kanaat getirmiş olsa da bu tür bir etin ABD’de restoranlarda veya marketlerde satılıp kullanılabilmesi için Upside’ın hâlâ önünde birkaç engel bulunmakta. Bununla birlikte Upside, yaptığı açıklamaya göre, Kaliforniya Emeryville’deki üretim tesisi, bir tavuk fileto da dahil olmak üzere ürünlerini satmak için yasal onay aldıktan sonra yılda 22 tondan fazla üretim yapabilecek.
Bununla birlikte üretilmiş etlerin tabaklarımıza gelmesine ise halen daha yıllar var. Şimdilik laboratuvarda et yetiştirmek oldukça maliyetli bir iş. UPSIDE Foods CEO’su Uma Valenti’ye göre yetiştirilen et endüstrisi emekleme aşamasında ve erişilebilir olmasına yaklaşık 15 yıl daha var.
Hücresel tarım nedir?
Son yıllarda Y Combinator dahil olmak üzere pek çok yatırım şirketi “hücresel tarım” yapan girişimlere yatırım yaptı. Bu tarım şekli basit bir şekilde hücresiz ürünler ve hücreli ürünler olmak üzere ikiyi ayrılıyor. Üretim şekillerinden ilki olan hücresiz ürünler, proteinler ve yağlar gibi organik moleküllerinde bir araya getirilmesi sonucu ortaya çıkan ürünlerdir. Adında anlaşılacağı gibi bu ürünler hiçbir şekilde hücresel ya da canlı materyal içermiyor. Bir diğer üretim şekli olan hücresel ürünler ise, yaşayan hücrelerden elde ediliyor. Bir insan, hayvan ya da bitkiden zarar vermeksizin alınan hücreler, serum aracılığıyla büyümeyi destekleyen, gerekli besin içeriklerini barındıran bir ortamda, büyümeleri için kullanılan bir iskele üzerinde geliştiriliyor.
Yapay et nasıl üretiliyor?
Laboratuvar ortamında et üretebilmek için hayvan hücreleri hayvanları öldürmeden izole ediliyor ve uzun süreli depolama için donduruluyor. Bu hücreler daha sonra biyoreaktörler olarak adlandırılan çelik tanklara aktarılıyor ve hücrelerin ihtiyaç duyduğu büyüme için gerekli olan besinler, koşullar sağlanıyor.
Hücreler belirli bir olgunluğa ulaştıklarında ve şekillendiklerinde tüketim için hasat edilerek normal et halini alıyorlar. Bitki bileşenlerinden elde edilen ve gerçek et gibi görünmesi için yapılan bitki bazlı etlerin aksine bu kültürlü et, yüzde 100 hayvan temelli oluyor ve herhangi bir hayvanın zarar görmemesi sağlanıyor.
Bu alandaki çeşitli girişimler ürünlerini ve süreçlerini test etmek için küçük ölçekli tesislerde faaliyetlerini sürdürüyordu. Bu tür tesisler aynı zamanda FDA gibi düzenleyici kurumlara da “güvenlik” ve “uygunluk” gibi gereksinimlerin karşılandığının da birer göstergesi.
Laboratuvarda yapılan hücresel tarım tekniklerine Upside Foods dışında bir örnekle devam edelim. Yakın zamanda Japonya’daki Osaka Üniversitesi’ndeki bilim insanları, dünyaca ünlü Wagyu sığır eti üretti. 3D biyo-basım tekniğiyle yapılan üretim, farklı canlı hücre tipleri kültüründen üretilerek, istenilen hayvanın doku yapısına dönüştürüldü.
Bilim adamları, insan kaynaklı tüm sera gazlarının kabaca üçte birinin, özellikle sığır olmak üzere gıda üretiminden kaynaklandığını söylüyor. Laboratuvarda yetiştirilen yapay et’in savunucuları, bunun metan emisyonlarını azaltmaya ve küresel ısınmayla mücadeleye yardımcı olacağını söylüyor.
BM ve Dünya Ekonomik Forumu’nun Büyük Sıfırlanma ile ilgili yazısı ve daha sonrasına ortaya atılan komplo teorileri her gün tartışılmaya devam ediyor.
“Daha az et yiyeceksiniz”
Sizlere aşağıda yaklaşık 20 saniyelik bir video bırakıyorum. Bu video Hindistan’ın Racastan bölgesinde çekilmiş. Bu bölgede 57 bin inek toplu olarak öldü. Daha öncede Kansas’ta binlerce büyük baş aynı gün ölmüştü. Garip olan şey ise ineğin kutsal olduğu bir yerde tam 57.000 ineğin ölmüş olması. Bu ölümlerin sebebi olaraksa Lumpy virüsü suçlu bulundu. Eğer komplo teorileri doğru ise, bu ileride daha az et yiyeceğimiz anlamına geliyor. Daha az et derken yapay eti kastediyorum. Yapay et fabrikalarındaki artış ile tıpkı covid-19 aşılarında olduğu gibi bu fabrikaların arkalarındaki isimleri öğrenmeye çalışacağız. Belki de ileride kurban bayramı ile farklı bir fetva duyacağız…
Üzülerek söylüyorum ki bu haber beş yıl sonra karşımıza daha farklı çıkacak. Sera gazı oluşumunda sığırların da yer alması ile ilgili basında pek çok haber çıkmıştı. Öğrencilerim hatırlayacaktır, o haberler çıktığında sınıfta bu konuyu tartışmıştık ve yakında laboratuvar ortamında et üretilir ve insanlığa bu etin daha sağlıklı olduğu söylenir, medya ve sanatçılar, aktivistler buna ön ayak olur ve biz artık yapay et tüketmeye başlarız yorumu yapmıştım.
Peki durum sizce de öyle mi? Bu konu hakkındaki görüşlerinizi yorumlar kısmında belirtebilirsiniz.
Daha önce nasıl yeşil devrim adı altında insanlara tek tip beslenme dayatılıp başarılı olunmuşsa şimdi de yapay et çeşitli bahaneler öne sürülerek insanlara kabullendirilmeye çalışılacaktır.
Bu da yeşil devrim gibi başarılı olur mu?
Korkarım ki başarılı da olunabilir, çok az bir bilinçli kesim dışında hiç bir şeyi sorgulamayan ve araştırmayan bir milletiz .
Ben yapay eti pek uygun bulmuyorum. Yani gerçek et dururken niye yapay et yiyim ki!
Ben biraz abest buluyorum açıkçası.
Diyelim ki artık kırmızı et ya da tavuk eti tüketimi söz konusu değil, piyasada sadece bu yapay et var. Yemeği düşünür müydünüz?
Bir yere kadar kendimizi tutabiliriz hocam. El mecbur olunca yemek zorunda kalcaz. Bu yüzden de bizi mecbur bırakmaya çalışıyorlar. Mesela ineklerden çıkan metan gazı yüzünden onları yok etmeye çalışıyorlar.